Với những nhà Kinh Tế, những ai theo đuổi, học tập trong khối ngành này thì chỉ số giá tiêu dùng (CPI) chắc hẳn là thuật ngữ không còn quá xa lạ. Nhưng liệu, bạn có thật sự hiểu rõ và biết cách xác định chỉ số này hay không?
1. Chỉ số giá tiêu dùng là gì?
Chỉ số CPI có tên tiếng anh đầy đủ là Consumer Price Index. Chỉ số này cho chúng ta thấy một cách khái quát tỷ lệ phần trăm sự thay đổi về present value của hàng hóa tiêu dùng qua thời gian. Cách tính phần trăm này sẽ giúp ta dễ quan sát và nhận biết sự thay đổi hơn.
Chỉ số CPI chỉ giúp ta có một cái nhìn khái quát, chứ không phải một cách tổng quát và bởi vì: Việc xác định chỉ số CPI chỉ dựa vào một giỏ hàng đại diện, chứ không phải là toàn bộ hàng hóa. Nên sự quan sát thay đổi sẽ không chính xác một cách tuyệt đối.
Dưới góc độ vĩ mô, thì chỉ số CPI được sử dụng trong các lĩnh vực sau:
- Thứ nhất: Thực phẩm và đồ uống
- Thứ hai: Nhà ở
- Thứ ba: Giải trí
- Thứ tư: Quần áo
- Thứ năm: Phương tiện vận chuyển
- Thứ sáu: Dịch vụ y tế
- Thứ bảy: Giáo dục và truyền thông
- Thứ tám: Dịch vụ y tế khác
Nhìn vào danh sách ta có thể nhận ra đây đều là những hàng hóa thiết yếu và không thể thiếu trong cuộc sống của mỗi chúng ta.
2. Vai trò của việc xác định chỉ số CPI
Đầu tiên, ta có thể dễ dàng nhận thấy, chỉ số CPI phản ánh sự thay đổi trong giá hàng hóa, đáng quan tâm hơn đây đều là những mặt hàng gần gũi với cá nhân, hộ gia đình. Dựa vào việc xác định chỉ số CPI sẽ giúp các cá nhân, gia đình điều chỉnh chi tiêu trong sinh hoạt một cách hợp lý.
Không những là dấu hiệu nhận biết cho các cá nhân hộ gia đình, mà nó còn là công cụ phục vụ cho người lao động, các doanh nghiệp, cơ quan nhà nước trong việc thực hiện các chính sách để điều tiết cho phù hợp.
Ví dụ: Các doanh nghiệp sản xuất dựa vào CPI để tăng giảm lượng cung, cầu sản phẩm. Nhà nước dựa vào chỉ số CPI để thực hiện các chính sách an sinh, tăng giảm mức lương, đưa ra các chính sách hỗ trợ, ….
Chỉ số giá CPI ảnh hưởng đến sự lạm phát, giảm phát của cả một quốc gia. Cũng tức là ảnh hưởng đến nền kinh của một nước. Dựa vào đây, nhà nước sẽ thực hiện chính sách để điều chỉnh không để đất nước rơi vào tình trạng siêu lạm phát
3. Cách tính chỉ số giá tiêu dùng
Cách tính CPI sẽ được thực hiện qua 5 bước, tuy nhiên ta vẫn có thể gom bước 4 và bước 5 làm một. Bài viết này sẽ trình bày 5 bước tính chỉ số CPI
Bước 1: Cố định giỏ hàng hóa.
Ở bước này, thông qua việc thu thập và tổng kết tất cả hàng hóa, dịch vụ điển hình mà một người tiêu dùng tiêu biểu đã mua hay sử dụng.
Bước 2: Xác định giá.
Sau khi đã có được danh sách của tất cả các mặt hàng, ta sẽ tiến hành xác định giá cố định của từng mặt hàng. Mức giá lựa chọn là mức giá của mặt hàng đó tại thời điểm phát sinh, mức giá thị trường ở mỗi thời điểm mua hay sử dụng hàng hóa/dịch vụ.
Bước 3: Tính tổng chi phí bằng tiền mặt đã bỏ ra để mua/sử dụng giỏ hàng.
Bước này ta chỉ cần lấy số lượng từng mặt hàng (thu thập ở bước 1) nhân với giá thị trường tương thích của mặt hàng đó (thu thập được ở bước 2). Sau đó tổng tất cả thì ta được tổng chi phí.
Bước 4: Ta sẽ tính CPI tại thời điểm t dựa trên công thức sau:
CPI(t) = [(Tổng chi phí bỏ ra cho giỏ hàng hóa thời kỳ t)/( Tổng chi phí bỏ ra cho giỏ hàng hóa thời kỳ gốc)] * 100
Ở trong công thức có nhắc đến thời kỳ gốc, việc lựa chọn thay đổi kỳ gốc sẽ tùy mỗi quốc gia có thể từ 5-7 năm.
Bốn bước trên sẽ được gói gọn trong công thức sau:
CPIt = Pi,t * Qi,0Pi,0 * Qi,0* 100
Trong đó :
CPIt: Chỉ số giá tiêu dùng thời điểm t
Pi,t và Pi,0 : lần lượt là giá của hàng hóa i ở thời điểm t và thời điểm gốc
Qi,0: là số lượng hàng hóa i
Bước 5: Xác định chỉ số lạm phát
Sau khi có tính được CPI của các năm, t sẽ dễ dàng xác định được chỉ số lạm phát.
Chỉ số lạm phát (t) = CPIt – CPIt-1CPIt-1* 100
Nhìn quy trình, cách tính CPI ta có thể thấy, để xác định được CPI rất nghiêm ngặt và tốn khá nhiều thời gian cho công đoạn điều tra và thu thập số liệu từ thị trường.
Nhược điểm trong cách tính cũng như những bất cập của chỉ số CPI:
Thứ nhất: Mức giá là cố định, điều này sẽ dẫn đến việc, khi có sự thay đổi nhanh về giá của một sản phẩm do nhu cầu thay đổi đột ngột. Đồng thời không thấy được sự gia nhập của những hàng hóa mới, sẽ làm cho việc tính toán CPI bị lệch so với thực tế.
Thứ hai: là không phản ánh được chất lượng của sản phẩm.
Thứ ba: Mọi sự thay đổi về môi trường hay xã hội đều không được phản ánh vào CPI.
Thứ bốn: CPI sẽ không thể hiện được cho tất cả mọi nơi của một nước bởi vì sẽ có sự chênh lệch trong mức sống như giữa thành thị và nông thôn.
4. Sự tác động của chỉ số giá tiêu dùng
4.1 Một số yếu tố tác động đến chỉ số CPI
Yếu tố chính dẫn đến sự thay đổi trong chỉ số giá tiêu dùng chủ yếu là do sự thay đổi trong cung và cầu. Sau đây là một số nhân tố góp phần nên sự tăng, giảm chỉ số CPI:
Chi phí sản xuất hàng hóa: Chi phí cao → Giảm sản lượng hàng hóa sản xuất → Cung hàng giảm → Cung < Cầu → Đẩy giá sản phẩm cao.
Do các yếu tố ngoại sinh, thuộc về tự nhiên như: Thiên tai lũ lụt làm mùa màng thất bác, sản lượng nông sản làm giảm lượng cung, dịch bệnh là trì hoãn nền kinh tế, chiến tranh, ….
Các chính sách về kinh tế của nhà nước.
Tình hình xuất nhập khẩu, giá hàng hóa nước ngoài, tỷ giá hối đoái,… Ngoài ra còn nhiều nguyên nhân làm nên sự thay đổi của chỉ số này.
4.2 Chỉ số CPI tác động như thế nào đến kinh tế?
Khi chỉ số CPI tăng đồng nghĩa với việc giá cả của các hàng hóa có sự gia tăng đồng loạt. Nếu thu nhập không đổi, thì đó là một khó khăn lớn đối với những người dân, đặc biệt là những người có thu nhập ròng thấp. Họ sẽ có xu hướng tiết kiệm hơn là tiêu dùng.
Ngược lại, khi thu nhập không thay đổi nhưng chỉ số CPI giảm thì nó sẽ là một tín hiệu tốt đối với những người lao động. Vì họ sẽ bỏ ra ít chi phí hơn cho việc tiêu dùng và sinh hoạt, cuộc sống cũng sẽ thoải mái hơn.
Nhưng tất cả những điều này chỉ đang xét ở trường hợp là thu nhập của người dân là cố định khi chỉ số giá tiêu dùng thay đổi. Thực tế thì sẽ như giả định, ta vẫn chưa xét đến việc CPI làm ảnh hưởng đến khả năng thất nghiệp, ….
Mong rằng qua bài viết này sẽ giúp các bạn nắm được chỉ số giá tiêu dùng là gì? Cách tính CPI, qua đó hiểu rõ hơn về chỉ số này. Không chỉ giúp áp dụng cho ngành nghề mà còn hỗ trợ cho cuộc sống của mỗi cá nhân, gia đình.
Tổng hợp: toptradingforex.com
