Trải qua sự phát triển ngày càng nhanh chóng của kinh tế, xã hội. Những loại hàng hóa, sản phẩm ngày càng đa dạng hơn nhằm để phục vụ mục đích của con người. Những khía cạnh trong nền kinh tế dù tồn tại dưới hình thức nào cũng không thể tách rời khỏi tiền tệ. Đây chính là công cụ hiệu quả để giải quyết, xử lý các nhu cầu hàng ngày, vậy chức năng của tiền tệ là gì?
1. Tiền tệ là gì?
Tiền tệ đã xuất hiện từ rất lâu về trước với vai trò là một công cụ đại diện cho quá trình mua bán hàng hóa. Tiền tệ được sử dụng để thanh toán trong một lãnh thổ, khu vực nhất định. Ngày nay, tiền tệ được quản lý và phát hành bởi một ngân hàng nhà nước.
Tiền tệ sẽ có giá trị như thế nào đều phụ thuộc vào nền kinh tế mà nó đại diện. Một khu vực, quốc gia có nền kinh tế mạnh sẽ giúp tiền tệ đại diện có giá trị cao. Mặc dù tiền tệ có giá trị không phải được cấu thành bởi vật chất làm ra tiền, giá trị của tiền tệ chung quy lại sẽ được xác định bởi khả năng phát triển của một quốc gia.
Chức năng của tiền tệ rất đa dạng, từ ngày xưa cho đến nay tiền tệ đều tồn tại dưới hai hạng cụ thể đó là tiền giấy và tiền xu. Với vai trò được dùng làm vật định giá cho quá trình mua bán, trao đổi dịch vụ, hàng hóa, giúp thanh toán các khoản nợ…
Dưới sự phát triển ngày càng nhanh chóng, tiền tệ đã không còn bị giới hạn ở hiện vật mà nó còn mở rộng sang các loại tiền ảo. Mặc dù không tồn tại dưới dạng vật thể hay sự bảo hộ từ chính phủ các nước trên thế giới. Nhưng giá trị của tiền ảo ngày càng rõ rệt và được củng cố nhiều hơn.
2. Tiền tệ hình thành như thế nào?
2.1 Tiền xu ra đời
Trong thời kỳ xã hội loài người mới hình thành, con người chưa mua bán, trao đổi với nhau thông qua các phương tiện như tiền. Những sản phẩm, đồ vật chính là các phương tiện chủ yếu được dùng để trao đổi. Hàng hóa đổi hàng hóa chính là cách thức hoạt động đầu tiên, cơ bản nhất của một nền kinh tế thời kỳ cổ đại.
Khi thời điểm các đồng tiền xu được ra đời dựa trên các nguyên liệu như sắt, đồng… điều này tạo ra được một sự hiệu quả, tiện lợi trong quá trình mua bán, trao đổi. Con người dùng nó trong quá trình mua bán bằng việc sử dụng tiền xu để định gia. Lúc này họ sẽ đếm tiền xu và xác định giá trị cho từng sản phẩm thay vì phải dùng khối lượng để định giá.
2.2 Tiền giấy và các loại tiền khác
Các loại tiền bằng giấy được xuất hiện lần đầu tiên vào những năm 600 tại Trung Quốc, các loại tiền này được sử dụng phổ biến cho quá trình giao dịch dưới thời nhà Tống. Ở những khu vực như Châu Âu, tiền giấy được Stockholms Banco phát hành lần đầu vào năm 1661 tại Thụy Điển. Sự phổ biến của tiền giấy ngày càng phát triển hơn khi Vịnh Massachusetts cũng cho phép in và sử dụng vào năm 1690.
Trải qua một thời gian dài tồn tại và được cải tiến, tiền ngày nay đã trở thành vật đại diện, phương tiện thanh toán chủ yếu cho các giao dịch, buôn bán. Những loại sản phẩm đặc biệt như vàng, bạc đều có thể quy đổi gia trị sang tiền. Ngoài các công dụng thanh toán, làm vật trung gian định giá, chức năng của tiền tệ sẽ bao gồm 4 yếu tố cơ bản như sau:
3. Các chức năng của tiền tệ và ví dụ
3.1 Là thước đo giá trị
Tiền tệ được ra đời là một phần tất yếu của sự phát triển thị trường trao đổi hàng hóa. Để có thể trở thành thước đo cho những sản phẩm khác, bản thân tiền tệ cũng phải có giá trị. Thước đo chính là chức năng của tiền tệ đầu tiên, nhưng để thể hiện được chức năng này thì đó phải là tiền vàng. Việc xác định giá trị của hàng hóa không nhất thiết lúc nào cũng là tiền mặt, vàng sẽ là vật trung gian phù hợp để có thể xác định giá trị.
Sở dĩ điều này có thể thực hiện được bởi giữa hàng hóa và vàng đã có một sự tương quang nhất định về giá trị của mình. Điều này được thể hiện qua giá trị lao động phải bỏ ra để có thể tạo nên một đơn vị hàng hóa cụ thể. Giá hàng hóa chính là phương tiện thể hiện được giá trị hàng hóa, chúng ta cũng có thể hiểu theo một cách khác đó là giá cả sẽ là tiêu chí phản ánh được hàng hóa có giá trị như thế nào.
3.2 Phương tiện lưu thông
Phương tiện lưu thông chính là một trong những chức năng của tiền tệ. Để hàng hóa có thể dễ dàng di chuyển trong thị trường thì tiền mặt là yếu tố không thể thiếu.
Ví dụ:
Tại thị trường nước ta từ thời điểm tiền kim loại mới được xuất hiện, nhôm chính là nguyên liệu tạo nên các đơn vị tiền tệ này. Con người đã sử dụng nhôm để tạo thành các dạng tiền để mua bán và lưu trữ bằng cách đếm.
Tại thời điểm đó, tiền như một loại đồ vật được sử dụng trong vai trò làm phương tiện để tạo nên sự lưu thông trên thị trường. Con người bán hàng hóa để đổi ra tiền, sau đó dùng tiền có được để mua bán các loại hàng hóa. Vì vậy, lúc này tiền không cần phải thể hiện được đủ giá trị.
3.3 Là phương tiện thanh toán
Có thể nói đây là chức năng quang trọng nhất của tiền tệ bởi mọi hoạt động trên thị trường không thể thiếu đi tiền. Từ việc sử dụng nó để mua nguyên liệu, sản xuất cho đến việc trả nợ, thanh toán thuế, cho vay tín dụng… Việc mua bán chịu cũng là một phần tất yếu của quá trình phát triển nhanh chóng của nền kinh tế. Mối quan hệ của những chủ thể mua bán trong thị trường sẽ trở thành chủ và con nợ khi các khoản thanh toán chưa được thực thi.
Khi thị trường có nhiều con nợ không thể thanh toán được nghĩa vụ trả nợ. Điều này sẽ dẫn đến tác động xấu cho thị trường chung, gây ra khủng hoảng nếu diễn ra trên quy mô kinh tế lớn. Điều này cũng là một trong các tình huống có thể diễn ra đối với một thị trường kinh tế.
4. Phương tiện lưu trữ
Sở dĩ tiền có thể làm được điều này bởi nó là vật đại diễn cho của cãi trong xã hội. Việc cất giữ tài sản, của cải là một đặc điểm, chức năng của tiền tệ. Quá trình cất giữ tiền tệ vẫn còn được diễn ra cho đến ngày hôm nay và là một phần của chức năng tiền tệ.
Để thể hiện được chức năng của tiền tệ trong việc lưu trữ, tiền phải là các loại tiền vàng, bạc. Đặc điểm lưu trữ, tính năng của tiền tệ sẽ góp phần vào quá trình thay đổi và thích ứng của tiền trong quá trình lưu thông. Nếu thị trường có xu hướng gia tăng sản xuất thì lượng tiền được cất giữ sẽ lại được đưa vào lưu thông. Nhưng nếu hàng hóa chung quá nhiều, sản xuất giảm đi thì tiền sẽ được đưa ra khỏi thị trường. Điều này thể hiện qua việc cất giữ vàng bạc của những gia đình có nhiều tài sản.
5. Tổng kết
Chức năng của tiền tệ được thể hiện đầy đủ qua 4 yếu tố bao gồm thước đo, phương tiện lưu trữ và lưu thông, thanh toán. Cho đến ngày hôm nay các chức năng này đều vẫn còn tồn tại, tiền ảo ngày nay vẫn chưa thể trở thành phương tiện lưu thông bởi một phần nó vẫn chưa có đầy đủ các chức năng cơ bản này.
