Trên thị trường có rất nhiều loại cổ phiếu đặc biệt và ESOP là một ví dụ điển hình. Rất nhiều người mới bắt đầu chơi chứng khoán gặp khó khăn trong việc ra quyết định đầu tư vì không hiểu rõ bản chất các loại cổ phiếu cũng như lợi ích và rủi ro của chúng. Vậy cổ phiếu ESOP là gì? Nhà đầu tư có nên mua cổ phiếu này?
Cổ phiếu ESOP là gì?
Cổ phiếu ESOP (Employee Stock Ownership Plan) là một dạng cổ phiếu phúc lợi cho nhân viên của doanh nghiệp, cho nhân viên quyền sở hữu cổ phần công ty. Chủ doanh nghiệp phân bổ tỷ lệ cổ phần công ty cho mỗi nhân viên đủ điều kiện dựa trên mức lương của nhân viên hoặc các điều kiện khác.
Cổ phần cho kế hoạch ESOP được giữ bởi một đơn vị ủy thác để đảm bảo an toàn và tăng trưởng cho đến khi nhân viên rời khỏi công ty hoặc nghỉ việc. Sau khi họ rời đi, cổ phiếu được mua lại và sau đó được trả lại cho công ty để phân bổ cho các nhân viên khác.
Mục đích của cổ phiếu ESOP là đầu tư vào người lao động của doanh nghiệp, gắn lợi ích của nhân viên với lợi ích của cổ đông công ty. Bằng cách trao cho nhân viên một cổ phần trong công ty, nhân viên chuyển từ chỗ chỉ là công nhân trở thành chủ sở hữu của công ty. Việc này thúc đẩy nhân viên làm những gì tốt nhất cho cổ đông, vì họ cũng là cổ đông.
Các công ty có đa số nhân viên sở hữu cổ phiếu ESOP được gọi là các công ty do nhân viên làm chủ và tương tự như các hợp tác xã. Sự khác biệt là với ESOP, vốn của công ty không được phân bổ đồng đều. Nhân viên cấp cao được phân bổ nhiều cổ phần hơn so với nhân viên mới, và do đó, nhân viên ít cổ phần sẽ thực hiện ít quyền biểu quyết hơn trong các cuộc họp cổ đông.
Cổ phiếu ESOP hoạt động như thế nào?
Khi một doanh nghiệp muốn tạo ESOP cho nhân viên, việc thẩm định công ty phải được hoàn thành để xác định giá trị cổ phiếu của công ty. Sau khi hoàn thành việc định giá, một công ty có thể hình thành quỹ tín thác ESOP. Các khoản đóng góp cho quỹ tín thác này được khấu trừ thuế theo các giới hạn nhất định. Tương tự như đánh giá ban đầu, các công ty cũng phải chịu định giá bên ngoài hàng năm vào cuối kỳ báo cáo để điều chỉnh giá trị cổ phiếu theo giá trị thị trường của cổ phiếu đã phát hành.
Các cổ phiếu ESOP sau khi được định giá sẽ phân bổ cho tất cả các tài khoản cá nhân của nhân viên. Công thức phân bổ phổ biến nhất là theo tỷ lệ lương thưởng, số năm làm việc hoặc cả hai. Nhân viên mới thường bắt đầu nhận được phân bổ sau khi họ đã hoàn thành ít nhất một năm làm việc.
Khi nhân viên sở hữu cổ phiếu ESOP rời khỏi công ty, họ phải nhận được giá trị cổ phiếu của mình. Các doanh nghệp được yêu cầu mua lại cổ phần của nhân viên rời đi với giá trị thị trường hợp lý trong vòng 60 ngày kể từ ngày nhân viên nghỉ việc. Các doanh nghiệp phải định giá cổ phiếu hàng năm để xác định giá cổ phiếu. Khi một số nhân viên lâu năm rời khỏi công ty và giá cổ phiếu đã tích lũy đáng kể, công ty cần đảm bảo thanh toán đủ số tiền cho tất cả các lần mua lại cổ phần.
Ưu và nhược điểm của cổ phiếu ESOP
Cũng giống như các loại cổ phiếu thông thường khác, ESOP tồn tại ưu và nhược điểm đối với người lao động và cả doanh nghiệp.
Ưu điểm:
- Quyền lợi về thuế cho người lao động
Một trong những lợi ích của cổ phiếu này là lợi ích về thuế mà nhân viên được hưởng. Các nhân viên không phải trả thuế cho các khoản đóng góp cho ESOP. Nhân viên chỉ bị đánh thuế khi họ nhận được phân phối từ ESOP sau khi nghỉ hưu hoặc khi họ rời khỏi công ty.
- Nhân viên gắn bó với doanh nghiệp hơn
Các công ty có ESOP có xu hướng nhận thấy sự tham gia và gắn bó của nhân viên cao hơn. ESOP cải thiện nhận thức của nhân viên vì họ có cơ hội tác động đến các quyết định về sản phẩm và dịch vụ. Nhân viên có thể nhìn thấy bức tranh toàn cảnh về các kế hoạch của công ty trong tương lai và đưa ra các đề xuất về loại hướng đi mà công ty muốn thực hiện. Cổ phiếu này cũng làm tăng lòng tin của nhân viên đối với công ty.
- Kết quả tích cực cho công ty
Cổ phiếu ESOP không chỉ mang lại lợi ích cho nhân viên mà còn mang lại kết quả tích cực cho công ty. Theo Nghiên cứu so sánh ESOP quốc gia do Đại học Rutgers thực hiện, việc áp dụng ESOP đã giúp mức tăng trưởng doanh số hàng năm tăng 2,4%, tăng trưởng việc làm hàng năm 2,3% và tăng khả năng tồn tại của công ty. Hiệu suất tổ chức được cải thiện làm tăng giá cổ phiếu của công ty và kết quả là tăng số dư trong tài khoản ESOP của mỗi nhân viên.
Khuyết điểm:
- Thiếu sự đa dạng hóa:
Nhân viên sở hữu cổ phiếu ESOP thường tập trung tiền tiết kiệm hưu trí của họ vào một công ty duy nhất. Sự thiếu đa dạng hóa này đi ngược lại nguyên tắc của lý thuyết đầu tư: rằng các nhà đầu tư nên đầu tư vào các công ty, ngành và địa điểm khác nhau. Tệ hơn, các nhân viên khóa tiền tiết kiệm của họ vào cùng một công ty, nơi họ phụ thuộc tiền lương, bảo hiểm và các lợi ích khác. Nếu công ty phá sản, người lao động phải đối mặt với nguy cơ mất cả thu nhập và tiền tiết kiệm của họ.
- Nhân viên mới bị giới hạn quyền lợi:
ESOP được thiết kế theo cách giới hạn quyền lợi cho những nhân viên mới. Những nhân viên đã đăng ký mua cổ phiếu sớm hơn được hưởng lợi từ sự đóng góp liên tục, mang lại cho họ quyền biểu quyết cao hơn. Tuy nhiên, điều này lại khác đối với những nhân viên mới, ngay cả trong những công ty ổn định, có thể không tích lũy được nhiều tiền tiết kiệm như những nhân viên lâu năm. Do đó, các nhân viên mới có ít cơ hội tham gia vào các quyết định quan trọng.
- “Pha loãng” quyền lợi:
Tức là tỷ lệ sở hữu mà mỗi cổ phiếu nắm giữ bị giảm. Khi có nhiều nhân viên tham gia vào công ty, họ sẽ được chia cổ phần vào tài khoản của họ. Điều này làm giảm tỷ lệ phần trăm tổng số cổ phần mà các thành viên lâu năm. Việc “pha loãng” quyền lợi cũng ảnh hưởng đến quyền biểu quyết, vì những nhân viên nắm giữ quyền biểu quyết cao, cuối cùng cũng sẽ bị giảm quyền biểu quyết sau khi thành viên mới được kết nạp.
Có nên đầu tư vào cổ phiếu ESOP?
Điều này tùy thuộc vào các yếu tố xung quanh chủ lao động/ doanh nghiệp của bạn.
Nếu doanh nghiệp cho phép bạn sở hữu cổ phiếu ESOP miễn phí, thì có rất ít lý do để bạn không tham gia. Ngay cả khi công ty hoạt động kém, bạn vẫn có thể bán số cổ phiếu đó khi rời công ty và bạn sẽ không mất mát gì khi làm như vậy. Nếu bạn không mong muốn ở lại với công ty lâu dài, khả năng xấu nhất có thể xảy ra là bạn bị tước bỏ bất kỳ cổ phần chưa được trao.
Kết luận
Nếu người doanh nghiệp của bạn yêu cầu phí tham gia, thì đó sẽ trở thành một quyết định khó khăn hơn. Để ra quyết định trong trường hợp này, bạn hãy cân nhắc các yếu tố sau:
Bạn có phải trả cổ phiếu ESOP theo giá gốc, hay có chiết khấu?
Bạn tin tưởng bao nhiêu % vào công ty của mình và bạn tự tin rằng nó sẽ hoạt động tốt trong tương lai?
Bạn có nghĩ rằng tiền của bạn có thể hoạt động tốt hơn nếu nó được đầu tư vào nơi khác?
Từ đó, hãy đưa ra quyết định khách quan nhất.
Qua bài viết này, hi vọng bạn đã hiểu được cổ phiếu ESOP là gì. Chúc các bạn thành công.
Tổng hợp: toptradingforex.com
