Ở thị trường đầu tư chứng khoán, bên cạnh việc đầu tư thông thường thì còn có khá nhiều những khái niệm và cách thức khác nhau mà không phải ai cũng biết. Thuật ngữ về lưu ký chứng khoán đã không còn lạ lẫm với nhiều nhà đầu tư có kinh nghiệm lâu năm trên thị trường. Nhưng với người mới thì còn khá xa lạ. Bài viết sẽ cung cấp thông tin về chứng khoán lưu ký là gì và có bắt buộc hay không?
1. Chứng khoán lưu ký là gì?
Chứng khoán lưu ký là hình thức chứng khoán sau khi đã ký gửi ở hệ thống lưu ký chứng khoán. Chứng khoán cần phải được lưu ký để có thể tiến hành những giao dịch trên thị trường. Hệ thống lưu ký sẽ có Trung tâm lưu ký chứng khoán Việt Nam và Thành viên lưu ký.
Đã có khá nhiều những nhà đầu tư để ý đến cổ phần những doanh nghiệp chưa được niêm yết trên sàn. Họ kỳ vọng rằng việc giao dịch sớm sẽ hỗ trợ họ thu được khoản tiền lớn nếu cổ phiếu lên sàn. Đây có thể coi là một quyết định khá tốt khi ở thực tế có nhiều người đã thành công và gia tăng tài sản với khoản vốn ban đầu của mình.
2. Quá trình thực hiện chứng khoán lưu ký
Những nhà đầu tư kể cả trong và ngoài nước đều có thể tiến hành lưu ký chứng khoán ở mọi thành viên lưu ký mà ở những nguyên tắc trong quá khứ thì nhà đầu tư trong nước lưu ký ở thành viên quốc nội. Quá trình tiến hành lưu ký không quá phức tạp, các bước diễn ra như sau:
Bước 1: Tạo tài khoản giao dịch ở những công ty chứng khoán
Bước 2: đưa ra những thông tin về hồ sơ, giấy tờ xác thực quyền nắm giữ chứng khoán của nhà đầu tư cùng các giấy tờ tùy thân khác.
Bước 3: nhân viên hỗ trợ hoàn tất thủ tục các bước theo quy trình, tiếp theo đưa cho khách hàng các thông tin tài khoản, số lượng chứng khoán theo thông tin đã xác thực.
Bước 4: nhà đầu tư lúc này có thể tiến hành giao dịch, cầm cố từ những sàn mua bán nhanh chóng, dễ dàng hơn.
Vậy thì chứng khoán lưu ký được coi là những mã cổ phiếu mà nhà đầu tư nắm giữ ở tài khoản giao dịch của mình. Khi nhà đầu tư tiến hành mua bán thì thông tin về biến động lên xuống giá sẽ được ghi nhận cụ thể ở tài khoản mà không cần phải có một giấy tờ xác thực trao đổi nào nữa.
3. Chứng khoán chưa lưu ký có giao dịch được không?
Nếu dựa vào các nguồn tin trên thì chứng khoán chưa lưu ký là những loại giấy tờ hay sổ sách xác thực quyền nắm giữ cổ phần của nhà đầu tư. Việc quy đổi những giấy tờ này có thể tiến hành theo 2 tình huống sau:
Khi doanh nghiệp này chưa đăng ký lưu ý ở VSD hoặc không phải là doanh nghiệp đại chúng: khi đó thì nhà đầu tư vẫn có thể tiến hành giao dịch, mua bán, trao đổi cổ phần chưa lên sàn từ chính doanh nghiệp đó. Bên cạnh đó thì tương tự như chứng khoán lưu ký, nhà đầu tư sẽ nhận lại các quyền hành về cổ tức hay có mặt ở đại hội cổ đông.
Khi doanh nghiệp này đã đăng ký lưu ký ở VSD và sở hữu mã chứng khoán: lúc này nhà đầu tư sẽ không được tự ý giao dịch với nhau từ sổ cổ đông hoặc các sổ sách xác thực quyền nắm giữ cổ phần. Khi đó, nhà đầu tư cần tiến hành lưu ký số cổ phần này nhằm quy đổi giấy tờ đến tình trạng đã được lưu ký thì mới được phép giao dịch ở sàn chứng khoán.
4. Phí chứng khoán đã lưu ký
Chứng khoán lưu ký sẽ được chịu sự quản lý trực tiếp bởi doanh nghiệp chứng khoán đứng trên phương diện quản lý liên tục ở trung tâm lưu ký. Do đó mà phát sinh thêm khoản chi phí ở đây để trung tâm quản lý sổ chứng khoán, có tên là phí lưu ký, phí này có một số tính chất sau:
Là khoản phí được thu từ trung tâm lưu ký qua doanh nghiệp chứng khoán.
Phí lưu ký chỉ sử dụng với những chứng khoán đã lưu ký, khi nhà đầu tư sở hữu nhiều chứng khoán.
Phí lưu ký là phí nhằm bảo hiểm tài sản: với những cổ đông nhỏ lẻ đại chúng thì đây được coi là khoản phí cần thanh toán nhằm trung tâm kiểm tra lại những doanh nghiệp chứng khoán xem họ có làm đúng không.
Phí lưu ký là mức phí phụ nằm trong hệ thống những khoản phí và thuế khi đầu tư vào chứng khoán, có thể nói là khá nhỏ.
5. Lưu ký chứng khoán để làm gì?
Vậy thì chứng khoán lưu ký với mục đích gì, sau đây là một số ý nghĩa của việc lưu ký này:
Lưu ký là yếu tố quan trọng để có thể đưa chứng khoán có khả năng mua bán lên thị trường từ Sở giao dịch.
Lưu ký sẽ hỗ trợ giảm thiểu các khoản phí in ấn những chứng chỉ chứng khoán, phí lưu kho, bảo quản.
Giảm đi việc chứng khoán bị thất lạc, đánh mất hay hư hỏng.
Bảo đảm được tính thanh khoản và tăng cao xoay vòng vốn ở thị trường lẫn những nhà đầu tư.
Giảm đi các vấn đề do sự vận hành của thị trường. Gia tăng uy tín và sự an toàn với các bên.
Thay vì nhà đầu tư cần sở hữu quá nhiều cổ phiếu, trái phiếu thì sau khi họ mua vào thành công, số chứng khoán nằm trong sự quản lý của bạn sẽ được cập nhật dưới hình thức dữ liệu trên hệ thống lưu ký. Cách thức sở hữu được thay đổi từ hữu hình chuyển sang vô hình tuy nhiên trị giá thì tương tự nhau.
Hệ thống lưu ký của thành viên liên kết trực tiếp ở hệ thống của VSD ở việc chuyển thông tin, quản lý và kiểm soát cụ thể. Vậy thì không mắc phải những vấn đề ở quy trình vận hành, bảo đảm thực hiện đầy đủ và đúng tài sản nhà đầu tư.
6. Những câu hỏi khác về lưu ký chứng khoán
6.1 Thông tin sở lưu ký chứng khoán
Nước ta ngày nay chỉ sở hữu một Trung tâm lưu ký Chứng khoán đó là VSD, đặt trụ sở ở 112 Hoàng Quốc Việt, Bắc Từ Liêm, Hà Nội và có hai chi nhánh khác ở Quận 1, TP.HCM. Đây là tổ chức duy nhất tại nước ta có quyền cung cấp mã chứng khoán với toàn bộ chứng khoán trên sàn.
Trung tâm sở hữu tư cách pháp nhân, có con dấu riêng, có thể tạo tài khoản ở Kho bạc nhà nước và nhiều ngân hàng thương mại kể cả quốc tế lẫn trong nước. Đây là tổ chức có hạch toán độc lập, có thể tự chủ tài chính, sở hữu chế độ tài chính cùng báo cáo, kiểm kê dựa vào yêu cầu của pháp luật.
6.2 Có bắt buộc phải lưu ký chứng khoán không?
Chứng khoán sẽ bắt buộc phải lưu ký khi nhà đầu tư có ý định mua bán chứng khoán ở các sàn giao dịch. Có thể thấy việc giao dịch chứng khoán qua sàn đem đến nhiều lợi ích đầu tư hơn. Quá trình lưu ký diễn ra cũng khá đơn giản do đó nhà đầu tư nên đăng ký lưu ký. Nếu không thì nhà đầu tư phải đến những đơn vị phát hành, đăng ký mua với họ và nhận lợi ích của họ. Điều này sẽ tốn nhiều chi phí, công sức và thời gian và có khả năng không mua vào cổ phiếu tốt, có thể bỏ qua nhiều cơ hội đầu tư.
Lời kết
Và đó là những thông tin về khái niệm chứng khoán lưu ký là gì mà nhà đầu tư cần quan tâm. Ở thị trường đầu tư tài chính, người ta đã nghĩ ra đa dạng những cách thức đầu tư khác nhau để có thể tùy biến theo mục đích và nhu cầu của nhà đầu tư vì vậy mà bạn nên tìm hiểu chi tiết về hình thức này.
